June 18, 2021
Etapa 3ª: A Gudiña – Laza
DESENVOLVEMENTO DO PERCORRIDO
A terceira etapa que discorre plenamente pola Provincia de Ourense, con inicio na rúa Maior da Gudiña e fin no albergue de Laza, comeza coa posibilidade de escoller entre dous itinerarios oficiais que converxen na capital provincial.
1. A Gudiña-Verín-Xinzo-Allariz-Ourense
2. A Gudiña-Laza-Xunqueira de Ambía-Ourense
A nosa proposta, sen dúbida, pasa pola elección da segunda opción a causa NON só do marabilloso paisaxe observado neste percorrido, senón polo seu moderado desnivel e agradecido camiñar. Características orográficas que determinaron a construción por este traxecto dunha das obras de enxeñería máis ambiciosas do século XX: o ferrocarril a Ourense. Unha vez escollida a nosa ruta saímos da Gudiña por unha estrada asfaltada que discorre pola divisoria de augas paralela ao Embalse das Portas. Senda natural de entrada a Galicia desde a antigüidade, calidade que se revela nos topónimos das numerosas vendas que atopamos ao noso paso (Espiño, Teresa, Capela e Bolaño. Atravesando estes núcleos xa acompañados durante 21 km polo embalsado río Camba, aos pes do Parque Natural do Invernadoiro, chegaremos á aldea de Campobecerros onde faremos un pequeno descanso. Repostas as forzas e entre carballeiras e sendeiros de lousa chegaremos a Portocamba para posteriormente, superados apenas 100 m deste núcleo, atoparnos cunha cruz que marca unha pista forestal ata As Eiras. Neste punto o inicio dunha baixada pronunciada, o firme cambia durante 6 km a asfalto e condúcenos ao albergue de Laza que ten capacidade para aloxar 34 persoas (30 literas e 4 camas para discapacitados).
A localización da aldea de Laza no contexto das grandes Serras Surorientales de Galicia, área montañosa fortemente accidentada, preséntaa como unha área incomunicada ao longo do tempo. Esta visión, elaborada desde o prisma da contemporaneidade,nada ten que ver co papel xogado por estas terras ao longo da historia como porta de comunicación coa Meseta e co norte de Portugal. O relevo da comarca está marcado pola depresión central formada polo val do río Támega, con altitudes sempre inferiores aos 600 metros, as saias dela Serra do Larouco ao suroeste e do Macizo Central Ourensán ao nordés, onde se rexistran algunhas das maiores cotas de Galicia como Cazallal (1.581 m) ou Pozo Negro (1.516 m).
Nas terras de Laza atópanse vestixios materiais da vía romana, non oficial ou secundaria, que desde a localidade portuguesa de Chaves (Aquae Flavige) atravesaba os vales do Támega cara a Lugo (Lucus Augusti).
Os testemuños epigráficos mostran que tanto Laza como a súa contorna inmediata estaban situados no linde máis setentrional dunha unidade administrativa definida polo estado romano como civitas Tamacani, denominación creada para nomear a agrupación de castros do curso alto do río Támega.
Desmantelada a administración romana, o seu armazón perduraría no tempo configurando un espazo de comunicación que durante toda a Idade Media foi testemuña de incursións e enfrontamentos. Primeiro coas fugaces razzias árabes e posteriormente cos enfrontamentos entre as coroas de Castela e Portugal. Articulouse deste xeito un poboamento fronteirizo, fosilizado baixo a denominación de raia seca, que desde a Baixa Idade Media virará ao redor do castelo de Monterrei, núcleo que rexerá toda a historia da comarca ata a contemporaneidade. O espertar cultural que se produciu ao redor da casa condal de Monterei propiciou a construción de igrexas rurais como a gótica de Santa Mariña na parroquia da Retorta, datada sobre o século XIV, ou a de San Juan Bautista, na freguesía de Laza, construída no s. XVI.
A pesar da inexactitude de contemplar o val de Laza como unha contorna illada entre serras e accidentados pasos, o seu carácter rural fixo posible a conservación de dous importantes fitos da cultura inmaterial: o cerimonial do Adán e da Eva e o Entroido. O primeiro é un auto sacramental representado na praza da Picota de Laza o 3 de maio, no contexto da procesión do Santo Cristo; mentres que o segundo é unha festa ancestral á que distintos autores atribúen diversas orixes, desde as celebracións dos tempos da sedentarización do ser humano no val do Támega, ata as Saturnais romanas, pasando polo compoñente místico do celtismo ou a liberación carnal previa á Coresma.
Coñecido tamén por antroido, introido, entrudo, etc., o Entroido oculta unha tradición secular hoxe convertida en referente turístico. Cada ano miles de visitantes achéganse a Laza, que xunto cos concellos de Verín e Xinzo conforman o denominado “triángulo máxico do Entroido”.